پیشخوان خواندنی های روز تعطیل...4
شماره ی چهار: خواندنی های ادبی همراه با نقد کتاب
۳
کتابخانه ی خوزی
نشانه مانده های ایل در رد پای تاریخ
تاریخ ده هزار ساله بختیاری ها در ایران باستان/ بابک سلطانی (1356) .- اهواز: کردگار، 1387
چاپ چهارم 1390
شمارگان: 500 نسخه، 176 صفحه، مصور
3600 تومان
الف:
با آن که بیش از دو سوم حجم کتاب به شرح پیشامدها و شخصیت های تاریخی اختصاص دارد و نگارنده ی این کتاب لاغر، با شوقی سوگیرانه در پی بازکاوی تاریخ و ربط ایل بزرگ بختیاری به روزگاران باستان است، اما کوشش صادقانه و ستودنی او حاصل کار را خواندنی کرده است.
بابک سلطانی با این سن کم، نگاهی ژرف اندیش، دستاورد مطالعاتی پربار و گرایش ایل مندانه ی ستایش برانگیزی دارد.
بررسی حاضر از کتاب تاریخ "ده هزار ساله بختیاری ها در ایران باستان" در راستای ادای دین یک خواننده، آرزوی بهینگی ذهن و زبان بابک سلطانی عزیز و کمک به گسترش اندیشه ورزی منطقی و نفدگزاری راهگشایانه صورت گرفته است.
کتاب نوعی مصادره به مطلوب داده های تاریخی، عامیانه سازی رویدادها و استنتاجات من عندی است.
روایت "سلطانی" از مقاطع تاریخی مورد علاقه اش برای خوانندگان عادی و البته بختیاری های متعصب، جالب است، اما برای تاریخ خوانان حرفه ای و ایل باوران خواستار توسعه ی پایدار ایران حرف تازه ای برای گفتن ندارد.
پیش از آن که به نکته های خواندنی این کتاب اشاره کنم، لازم می دانم در گذار یک ارزیابی شتابزده، به کاستی ها و نارسایی آن اشاره هایی نمونه وار داشته باشم:
1.کتاب رسم خط یک دستی ندارد. نوشتارآن بدوی و شماری از اندیشه های عرضه شده در آن ابتر و درمواردی مبهم هستند. نشانه های جمع گاه پیوسته و گاه جدا هستند. نثر سر به هوا و بند(پاراگراف) های برآمده بر شبکه ی سستی از جمله های بی رمق و نچسب، ضرورت بهره مندی از ویراستاری اهل را اجتناب ناپذیر می سازد.
2.اشتباهات چاپی کتاب به کژی دیدگاه ها و برداشت های نادرست می انجامد. اوکسیان در بیشتر صفحات "اوکیسان" (صص. 45 و 51) ثبت گردیده و متن ناشیانه تایپ شده است.
3. محقق بیشتر ازآن که به موضوع اصلی یعنی باستانیت ایل بختیاری بپردازد، به نقل پیشامدهای تاریخی رو آورده است. بیش از سی صفحه، به زندگی کوروش کبیر، صفحات زیادی به تجاوز های کشورگشایانه ی اسکندر، معرفی باورهای زرتشت و مانی و یا پیدایش آریایی هااختصاص داده شده است.
4. ارجاعات بدون ذکر منبع و نقل قول های بی ربط از ارزش و عیار پژوهشگرایانه ی کتاب کاسته است.
5. سوگیری در کنکاش ها و پژوهش ها به گمراهی و زیاده گویی می انجامد.
6. سلطانی به عنوان محققی محترم که از او انتظار مدارا و رعایت انصاف تاریخیگری می رود، بهتر می بود از اتهام زنی ها به بیگانگان و تمجیدهای افراطی دوری می جست: اسکندر فاسد(13)، محققان متعصب یونانی از جمله هرودوت (19) و: هرمزان این دلیر مرد پارسی(13)...
7. او یک جا تأکید می ورزد که بختیاری ها از اقوام آریایی هستند که تاریخ درخشانی دارند و جای دیگر اصرار می ورزد که این قوم همان عیلامیان صاحب تمدن پیش از چهار هزارساله هستند.تعبیر باختر آمدگی بختیاری ها نادیده می ماند.
8. صدور احکام قاطع تاریخی در این مورد که سلمان پارسی از اهالی رامهرمز بوده و این که:
"از تاریخ حماسی بختیاری در زمان ساسانیان در کتب تاریخی اشارات زیادی نشده است. و این خود بیانگر سازش (؟!) بختیاریان با ساسانیان است که از قوم پارس بودند." (108) پرسش ها بر می انگیزد.
9. فهرست منابع کتاب از فهرست الفبایی منظم و منطبق بر شیوه ی نگارش رایج پیروی نمی کند.
10.کتاب فاقد بخش پیوندانی (ارگانیک) یعنی نمایه ی موضوعی و اعلام است. وظیفه ای آشکار که حتی در کتاب های آشپزی خارجی ها هم رعایت می شود.
ب:
نکته هایی خواندنی و اندیشه برانگیز از کتاب:
1. کوروش منجی آزادی بخش قوم یهود (78)
2. پارسوماش همان مسجد سلیمان(28) و سوزیانا نام یونانی خوزستان (27) است.
3. به نقل از کتاب دیار شهریاران (احمد اقتداری، انتشارات انجمن آثار ملی، 1354) جوخای بختیاری را برگرفته از معماری چغازنبیل می داند.(31)
4.مسجدسلیمان مدتی پایتخت پیشدادیان بود. برخی بر این گمانند که در همین شهر زمان هوشنگ پیشدادی، بر اثر برخورد دو سنگ چخماق به هم و به علت نشت گاز در سطح زمین، شعله ای روشن شد و به همین دلیل بوجود آمدن آتش را به این پادشاه پیشدادی نسبت می دهند.(40)
5. نام کنونی مسجد سلیمان از آتشکده ی سرمسجد گرفته شده است.(41)
6.کوه های زیادی در سرزمین بختیاری وجود دارد که آثار باستانی در اکثر نقاط این کوه ها قابل مشاهده است. از جمله: منگشت، آسماری، دلا، کینو، تاراز، سفید کوه و کورنگ بختیاری را می توان نام برد.(34)
7. عیلام یک لفظ سامی است به معنی کوهستان و بابلی ها این نام را به عیلام داده اند.(27)
8.آری آن پادشاهِ(کوروش) پارسی، فرزند اندیکا (با توجه به سخن باستانشناسان) شاه پارسوماش و انشان، آن فرستاده ی خدا و منتخب مردوخ خدای بابل، بهترین و عادل ترین پادشاه دنیا در تاریخ ملل گوناگون، این چنین دنیا را ترک کرد و به سوی خدای خود اهورامزدا شتافت. (93)
9.ادیانی که در سرزمین بختیاری رواج داشتند، عبارت بودند از: کیش زروانی، میترا یا مهرپرستی، دین زرتشت یا مزدا پرستی، {و: بودایی، مانوی، مزدکی، یهودیت، مسیحیت و صابئین؟}(132 )
10.ایرانیان در روزگار هخامنشی یک روش تازه و بی پیشینه ای در امر حکومت به جهانیان عرضه داشتند...(83)
بابک سلطانی کتاب خود را
"تقدیم به روح پاک فرزند برومند پارسوماش، کوروش کبیر و همه ی ایرانیان آزاده و آگاهی که برای سربلندی ایران زمین کوشیده اند"
کرده است.
ه. ح..