یار علی پور مقدم: رندانه زندگی را به رویاهای ابدیش پیوند زد و رفت...
درمانده ام که دور از همسر داغدار و دو پور برومند او، به کی سر سلامتی بدهم...
می خواهم تقه به درگاهِ هنرمندِ مسجد سلیمانی: استاد بهرام داوری بزنم، خود در تنگناهای معیشت و تیمارداری "سحر" هنرمندش مانده، دور افتاده از مردگانی تشنه ی شهرت که با نامدارانِ درگذشته عکس سلفی می گیرند... بگویم:
- چه خواب سنگینی دارد این خواجه!
آ بهرام سرِت سلامت! کاید ما یارعلی، خان خوس کرده...دیار نیبو !!*
اما گریه مجالم نمی دهد.
در خود می رانم و می روم. چه هزارتوی بی در و پیکریست این پایتختِ تناقض!
بد، بد...بدِ بد این آدینه ی بی رحم!
آیا دخترش "شوکا" در به روی من می گشاید در این گرگ و میش نُدبه و نوید؟
کاش نویسنده ی نمایشنامه ی "آه اسفندیارِ مغموم!" بیدار شود و دوباره بپرسدم:
- از ولایت چه خبر؟
و من با ذوق کودکانه بگویم:
- دوستت دارند خان! تازه دارند غبارِ نافهمی از جان می تکانند و یواش یواش تو را می شناسند...
چه گرد وخاکی راه انداخته اند این چند خرخاکی راسته ی بساز و بفروش های ادبیات!
حتمن امروز و فردا، رونویسی در باره ی زندگی و آثار او بسیار صورت می گیرد.
شماری از این ابن الوقت ها را می شناسم که حتا دو سه سطر از نوشته های او را نخوانده اند و به سراغش نمی رفتند...
چه خوب! شادکام بادا مرده پرستان موقعیت شناس! تا بیشتر و بیشتر نوچه پروری کنند
این سِفلگانِ سلفی گیر با شهرت؛ به هر بها و بهانه!
به راستی یار علی پورمقدم(زاده ی ۱۳۳۰ در مسجسلیمان و دوازدهم اسفند۱۴۰۱) که بود؟
او که با "آه اسفندیار مغموم!" در جشن هنر توس(۱۳۵۶) درخشید، بیشتر خود را نمایشنامه نویسی گمنام می دانست تا نویسنده ای تشنه ی شهرت و جویای نام به هر کرنش و ستایش. از این رو برای معیشتی آزاده وار، خود را "همه کاره ای" می دانست که در سراشیبِ زندگی، پس از آرزوی ناکام به دختر/ عزیزِ جان داشتن پس از دو فرزند پسرِ همیارش، کافه "شوکا" را به عنوان دخترش به دنیا آورد و برپا داشت: کُنجی دنج که "به شمشیر مُیسر نشود سلطان را"....
آری! او از مسجدسلیمانِ حق ناشناس پس از شکست سازمان داده شده اش در انتخابات نخستین دوره ی مجلس شورای اسلامی(۲۴ اسفند ۱۳۵۸) از آن حوزه ی زادگاهش، به تهران کوچید و کافه شوکا را در خیابان گاندی تهران بر پا کرد، پاتوق نویسندگان/ هنرمندان و دخترپسرای عاشق: دلباخته ی ادبیات و بوسه های یواشکی...
او ۵۰ ساله تمام، بی ولع چاپ برای شهرت، شمع وار چکید نوشت، آزادوار خوش زیست و آخر سر، آدینه ی چهار روز پیش، غافلگیرانه مایِ منتظر را دور زد، زندگی را به رویاهایش پیوند داد و رندانه فلنگ را بست و رفت...
یک بار، در کافه اش کسی پرسید: "شوکا"به چه معناست؟ و منِ سُهده دل** گفتم:
- شُوک در گویش بختیاری همان جغد با بوف است...
و او با همان شوخ طبعی خاصش پراند:
- تش به کارت سیّد!
البته بر این باورم که ذهن هزارتوی او معانی مختلفی از این نام را در خود پرورانده بود:
شوکا: نوعی گوزن...
شوک: ۱)گیاهی علفی از خانواده ی کاسنی...۲)خار...۳)ضربه ی شدید ناگهانی...
بی شک افزون بر آثار ذکرشده ی او در پایین به عنوانِ نمونه:
آینه، مینا، آینه»، «ای داغم سی رویین‌تن»، «گنه گنه‌های زرد»، «حوالی کافه شوکا»، «یادداشت‌های یک قهوه چی»، «یادداشت‌های یک اسب»، «رساله هگل، «تیغ و زنگار»، «مجهول الهویه»، «پاگرد سوم»، «ده سوخته» و «یادداشت‌های یک لاابالی» ....
کتاب های چاپ/ کپی شده ی دیگری دارد که بایسته است در فرصتِ فراهمِ بزرگداشت او، در یک یادنامه معرّفی شوند.
بیاییم به یاد او با هم گزیده هایی از کتابش:"یادداشت های یک اسب"(تهران: نشر آرویج، ۱۳۸۰) را که با شمارگان ۳۵۰۰ نسخه چاپ شده بود و اکنون نایاب است، بخوانیم:
عنوان فرعی این کتاب (داستان رستم و سهراب) نام دارد که با نوشتار تکان دهنده ی پشت جلدش، خواننده را زمینگیر می کند:
" [سهراب غُرّید]آیا پدری که بوی مهر از کلام او نمی آید، همان رستم دستانی نیست که با الدروم بلدروم هایش به انتخابِ اجامر تیسفون درآمده تا محبت را فدای مصلحت کند؟" با نگاره ی دشنه ای پر حیله.
سطرهای آغازین کتاب، همسانِ آثار معروف که جملات به یاد ماندنی به جا گذاشته اند، این چنین نگاشته شده:
"عنکبوتکم از سقف کش آمد و نوک بینی ام را قلقلک داد تا از خواب که می پرم، همراه با جیک و جاک یک فاخته ی کسل، تیغه ی مورب نوری را ببینم که به اصطبل می تابید و رستم را که بنگِ به ناشتا، زین بر من می بست و خش دار غرّید که به شکار سوی مرزِ توران می رود..."
نثرِ یار علی پورمقدم که در این کتاب کاوش های تاریخی و شیرینکاری های دلچسبی دارد، بیهقی وار راوی رستم، تهمینه و بسیار کسان دیگر؛ از چشم تیزبین رخش است، رو به دشت، به سنجه ی سواران و نگاه عاشقانه به اسب سپید تهمینه...
طنّازی نویسنده بی مانند است، آن جا که مشام فحل اسب، خواهش تنانی را چنین استادانه رقم می زند:
"...پیش از ترک سمنگان باز به هم رسیدیم...به نشانه ی قبولِ پوزش، پُوزه بر پوزش نهادم..." ص. ۹
پیشتر اما صادقانه اعتراف کرده:
"...گمانم جماع نوعی صرع باشد." ص. ۸
رخش راوی دانایی است، توصیفگر طبیعت، کاونده ی درونه ی شخصیت هایی مانند تهمینه، سهراب، گیو، ماه بگم و.. ؛ افزون بر این ها:بازآفرین برش های تاریخی(مانند نوازندگانِ دوره گردی در بازار ولایت هرات). او حتا در نماهایی کلوزآپ/ نزدیک، سهراب را رو در روی پدر می آورد، نه به جنگ، بلکه در راستای گفت و لطفی پهلوانانه.
رستم ستایشگر سرزمینش ایران است و پهلوان جوان، رجز خوان توانایی های سرکش خود.
این سکانس چشمگیر کتاب، حقا که خواننده را وا می دارد، پس و پیش آن را چند بار دیگر از سرِ تلذّد و تامُّل زیبایی شناختی باز بخواند:
"...رستم...گفت: پس، از جان من چه می خواهی؟
سهراب گفت: آمده ام تا در کنار تو، اداره ی جهان را به علیاحضرت مادرم واگذار کنم.
رستم پرسید: این توقعات را شخص تهمینه از تو درخواست کرده است؟
..."ص. ۳۳
پس آن گاه، گفت و گوی دو پهلوان/ نه پدر و پسر، راه به جایی نمی برد...صص. ۴۰ و ۴۱
تا آن جا که جنگ سازمان داده شده از سوی دشمنان، خنجرِ زجر را در جگر پسر فرو می برد...
و تراژدی آن جا دریای اشک را جاری می سازد که:
"...زال از اسب کهرش که نژادی مصری دارد پیاده شد تا چشم در چشم رستم بگوید: جنایتی را که دو دربار، بُنیه ی ارتکابش را نداشت، به دست تو انجام شد...
دسته ی کنیزکان اندلسی که قوزک هایی زیبا دارند و در دست هر کدام یک دسته سوسن است، شهربانوی سیستان را که گریبانش حالا دیگر جایی برای چاک ندارد، تا دخمه همراهی می کنند تا رودابه برای آخرین بار بر زخم جگر سهراب بوسه زند و پلک های نوه ای را ببندد که زندگی نتوانست مرگ را از او بپراکند..."ص. ۴۴
هاشم حسینی
یک شنبه، چهاردهم اسفند ۱۴۰۱
پس نوشت:
* در خواب عمیقِ خان وارانه ای فرو رفته است. بیدار نمی شود.
**سوخته دل
+ نوشته شده در دوشنبه پانزدهم اسفند ۱۴۰۱ ساعت 10:16 توسط هاشم حسینی
|