پرسه های اندیشه

.

دو سفیر افتخار آفرین ایران در گوشه و کنار جهان: برادران امیدوار، عیسا و عبدولاه✍️

بررسی کتاب>>از پاییز خوانده ها/ ۳۱۳
FallBook Review/313

دست کم سه بار این گزارش های شگفت سفر به روایت دو برادر نترس و نستوه از خطر را خوانده ام:
-دوره ی دبیرستان در دهه ی چهل شمسی،
-تَوَرّق چند باره ی همین کتاب از شهریور رفته تا پسینگاهِ امروز که پانزدهم مهرماهِ ۱۴۰۴ است؛
-و اکنون که دارم تکّه نکته های یادداشت هایم را به هم می دوزم تا پیشکش جان های اندیشه و بینش کنم مشتاقِ خوانش، دور از هیاهوی فضاهای مجازی که رندان برای بیگانه سازی ایرانیان از مطالعه و تخلیه ی ذهنشان از تفکّر و تحلیل درآمدسازی می کنند...

کتابِ نفیس و خواندنیِ
"سفرنامه ی برادران امیدوار: نخستین جهانگردان و پژوهشگرانِ ایران/ عیسا و عبداله امیدوار . - تهران: نشر جمهوری، ۱۳۹۸(چاپ دوازدهم)"
سفرنامه ای مصور؛ شروع از ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۳/از ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۴ میلادی

حق مطلب در باره ی ارزش سال ها کشف و کاوش های پیگیر، ماجراهای پر خطرِ این دو برادر جهانگرد را آقای خسرو پاکزاد، کارشناس آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین اتریش به خوبی ادا کرده است:
"جناب آقای عیسا امیدوار...
چندی پیش در فرودگاه مهرآباد تهران، هنگام خروج از کشور کتابی از شما ملاحظه کردم که یادآور خاطرات محوی از کودکی بود...کتاب را خریده و تازه متوجه شدم که شما دو برادر از بزرگان و دانشمندانِ ایران زمین می باشید و چه حیف که آن تجربیات شما از جهان که از چشم و مغز دو ایرانی بود، تقریباََ به فراموشی سپرده شده...متاَسّفانه در اخلاقِ ما ایرانی ها چیزی هم چون بزرگداشت و قدر شناسی و شناساندنِ چهره های دانشمندان وجود ندارد. شاید اگر شما متولد یک کشور اروپایی [می]بودید، هم اکنون مقالات و تجربیات شما را در کتاب های درسی و دانشگاهی می گذاشتند...">>صفحه ی سرآغاز همین کتاب.

کتاب سفرنامه ی برادران امیدوار دارای پنج فصل است:
-یک: دوران های کودکی، نوجوانی و جوانی؛
-دو: نخستین گام، در سرزمین پاکستان، نخستین سفر دریایی، سرزمین شگفتی های جهان(هند)، آهنگ هیمالیایِ سربلند، به سویِ خاور دور، مالایا، اندونزی، به سویِ استرالیا، سیام، ژاپن کشور گل ها، در سرزمین های سپید(از سیبری به آلاسکا تا...)، آمریکایی که ما دیدیم، این جا آمریکای مرکزی، جهنم سبز(از کلمبیا تا جنگل های آمازون و...)، چگونگی دستیابی اینکاها به ارتفاعات آند، به سوی جنوب، اروپا قلب فرهنگ مغرب زمین؛
-سه: آهنگ سفر به کشور عربستان، در قلب قاره ی سیاه چه گذشت، جاده وحشت...دلهره ی مرگ(از آفریقای جنوبی به سویِ آنگولا که مردمش علیه استعمارگران سر به شورش برداشته اند)، سرزمینِ لب بشقابی ها(قبیله ی سارا در شمال آفریقا)، سرزمین برده فروشان!(نیجریه)؛
-چهار: آهنگ سفر به تنهایی، هندوستاک کسور عحایب و شگفتی ها، به سویِ قاره ی سیاه، مسافر یخزده ی قطب جنوب؛
-پنج: ره آورد سفر برادران امیدوار.

بایسته ی گفتن آن که:
-نمایش فیلم "سفر برادران امیدوار" در سینماها؛ آن هم پس از پایانِ سفر دور و دراز و پر رویدادشان در سال ۱۳۴۳، با استقبال بی نظیر مردم تهران رو به رو شد.
و
-لوح فشرده ی موسیقی اقوام و قبایلِ سرزمین های دور، این ره آورد سال ها سفر و خطر این دو برادر هم موجود است.

برش هایی از این کتابِ خواندنی:
"...شروعِ بیانِ خاطرات مان مربوط به سال های می شود که [ما] کودک بودیم و آن [دوره]بازتابی از شیوه یِ زندگیِ مردم تهران در سال هایِ ۱۳۲۴-۱۳۱۸ شمسی و بعد از جنگ جهانی دوم است.
من، عیسا در سال ۱۳۰۸ و برادرم عبداله که دو سال از من کوچکتر است در سال ۱۳۱۰ در شرق تهران، محله ی دروازه دولاب، با کوچه پس کوچه های باریک و خاکی، در منزلی که هنوز با همان ساختار قدیم باقی مانده به دنیا آمدیم و فرزندان یک خانواده ی هشت نفری[مهاجر از روستایِ فشندک طالقان استان البرز] به نام های علی اصغر، موسی، منصوره، نصرت، عیسا، عبدولاه هستیم..." ص.‌۹

شعار دو برادر در سفرهایشان گرداگرد جهان این بود:
همه متفاوت، همه خویشاوند
All different, but relatives

از دیرباز، فرهنگ و ادبیّات پربار و خودویژه ی ایران برخوردار از نگاشته های پربارِ سفرنامه نویسانِ فرهیخته ای مانند ناصر خسرو، حاج سیّاح، مهندس الممالک، نیما یوشیج(دو سفرنامه) بوده است.
و در این روزگار: روزنامه نگارانی خوش قریحه مانند منصور ضابطیان(بازآفرینی های دلچسبش از جنگل هایِ هیرکانی تا کوچه پس کوچه های استامبول)و دین پژوهِ نظریه مند و شجاع، صدیقه وسمقی ("پرسه در دیار خدایان" هند) ره آوردهای ارزشمند و خواندنی را منتشر ساخته اند.
در جستاری جداگانه، گزارش گشت و گذارِ خود در یادداشت های زن و مرد جوان این نسل را هم عرضه خواهم کرد./ هاشم حسینی، ماهدشت، سه شنبه، پانزدهمین روز از ماه نخستِ پاییزِ ۱۴۰۴
October 07th, 2025

PS

فیلم تکمیلی آن را در فیس بوک ببینید.