یک شنبه ی ادبی...1
از سایه به روشنایی
صبح، نوشته ای سفارشی (نوعی مقاله نویسی رایج در این دهه) را در شرق امروز خواندم، با این مشخصات:
نگاهی به کتاب «پیر پرنیان‌اندیش»
«سایه» آفتابی شد
محمدرضا محمدی‌آملی
(صفحه ی ۱۰)
نویسنده ی آن که در راستای سبک و سیاق براهنی/ یزدانی خرم/قوچانی / مجتبی پور حسن، با عینکی سیاه و البته عاریه ای به کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» نگریسته و بارها به آن تاخته، نکته ای مرکزی را خود ساخته و خود بر آن نشسته و نتایج خود خواسته را از آن استخراج کرده است: "سایه مستبد مقتدری است برآمده از نظام سلطه".
محمدی آملی می نویسد:
"سایه در زندگی و شعر وامدار نظام فرهنگی است که در آن نظام فرهنگی، سلطه ی بیان و زبان بر همگان مستولی {؟!}بود و امکانِ دیگری را دیدن برای او و نسل او که زندگی‌شان با سیاست گره خورده است تقریبا امری محال بود{؟!}."
این گزاره موعظه گرایانه نیاز به تبیین و تثبیت دارد. مدعی نقد کتاب گفت و گوی سایه لازم است برای خوانندگان، معانی و مقصود خود از واژه های مات و مبهمی مانند: "نظام فرهنگی سلطه بیان و زبان" {کجا؟ چگونه؟ و نحوه ی استیلای آن و شواهد جستاری علمی در این زمینه} "امر محال دیدن" را روشن سازد و به این پرسش ها پاسخ دهد:
۱. اقبال رو به تزاید خوانندگان به شعر و شعور شاعری ناوابسته به حاکمیت های وقت مانند هوشنگ ابتهاج (الف. سایه) و تجدید چاپ این کتابش ریشه در کدام بایسته های فرهنگی / ادبی دارد؟
۲. آیا او و شرکای فکریش هیچ نکته ی روشنگرانه در کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» ندیده اند؟
۳. پاره گزینی از کتاب و مصادره به مطلوب مقاصد مورد نظر خوشایند کیانند؟
۴. منظور از "تفکر سنت‌های فرهنگی حاکم" چیست؟ این اصطلاحات من عندی : سنت؟ فرهنگی؟ حاکم؟ را چگونه معنی، تفسیر و طبقه بندی کنیم؟
۵. ترجیع بند این نوشتار را واژه های اثبات نشده ای مانند "سلطه"، "حاکم"، "مقتدرانه"، "فرهنگ سنتی"، "شعر نو بر مبنای اسلوب شعر نیمایی " تشکیل می دهد که از ذهن و زبان مستبد مدعی خبر می دهند.
۶. سایه در کجای کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» مدعی آن شده که "خاتم‌الشعراست و تنها او نجات‌دهنده شعر نیمایی است" ؟
۷. آیا رویکرد و نگاه سایه به شخصیت هایی که مورد قبول/ رد افرادی مانند یزدانی خرم، محمدی آملی و مجتبی پورحسن و براهنی هستند، باید به اتهامی زنی و برداشت های توهین آمیر بیانجامد؟
شاید حق با علی میرزایی (نگاه نو۹۶، انتقاد کتاب نگاه نو ۱۱، ص. ۲۰) باشد که در بررسی خود یاد آور شده است:
"سراسر کتاب "پیر پرنیان اندیش" خواندنی است. نزدیک به ۱۶۰ صفحه عکس و طرح دیدنی هم دارد. سخنان شاعری است که دوستدارانش بسیارند و از این کتاب با ستایش یاد می کند. گروهی نیز از برخی داوری های سایه آرده شده اند یا انتظارشان بر آورده نشده است، به ویژه در بیان خاطرات سیاسی او از تحولات شصت- هفتاد سال اخیر.
هر دو گروه باز هم در باره ی این کتاب خواهند نوشت."
