از چراهای چهارشنبه...
بر اساس تحقيقات،كودكان كار و خيابان،دستفروشي و دختران فراري آسیبهای مهم اجتماعی در پايتخت هستند
سايه سنگين آسيب‌هاي اجتماعي بر سر پايتخت
هنوز که هنوز است در پایتخت انبوهی از کودکان کار و خیابان وجود دارد که در این سرما برای به دست آوردن یک لقمه غذا مجبورند محموله هایی چند برابر جثه خود حمل کرده و یا گلفروشی و تکدی گری کنند
مريم نظري
/ تهران امروز
هركه بامش بيش برفش بيشتر و تهران نيز به عنوان بزرگ‌ترين و پرجمعيت‌ترين شهر ايران، با مشكلات ريز و درشتي دست و پنجه نرم مي‌كند كه شايد ساير شهرهاي كشور در خواب هم نبينند. هرچند كلانشهرهاي ديگري هم هستند كه زخم‌هايي نظير آسيب‌هاي اجتماعي تهران بر تن دارند اما از كودكان كار و خيابان گرفته تا حاشيه نشيني و خانه به دوشي، اين روزها تن پايتخت زخمي اين آسيب‌هاست. به گفته امير خوراكيان، رئيس سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، 9 پژوهش کلان درباره وضع شهر تهران با موضوعات مختلف انجام شده كه بخش قابل توجهي از 270 موضوع استخراج شده از اين تحقيق را آسيب‌هاي اجتماعي تشكيل داده‌اند.
هنوز سال تحصيلي به پايان نرسيده، بسياري از تهراني‌ها به فكر اسباب‌كشي در تابستان هستند و پيداكردن خانه جديد، تا دوباره داستان تكراري آنان آغاز شود. تجربه آشنايي با همسايگان جديد، عوض شدن مدرسه فرزندان و ده‌ها تغيير ديگر سبب مي‌شود تا بيشتر تهراني‌ها نسبت به محله‌اي كه در آن زندگي مي‌كنند احساس تعلق خاطر نداشته باشند. گسترش پدیده خانه به دوشی از آن دردهايي است كه به گفته احمد مسجد جامعی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران، فراتر از شهر تهران است. به گفته مسجد جامعي«اين مشكل به عوامل اقتصادی و اجتماعی مرتبط می شود اما ما همیشه در آسیبهای اجتماعی بر مسائل فردی تاکید می‌کنیم.»
كودكان كار و خيابان
در همایش آسیبهای اجتماعی شهری، سيد احمد حسيني با ارائه مقاله‌اي گفت: «تغییرات اجتماعی و اقتصادی سریع در کشور و شهرستان‌ها در افزایش کودکان خیابانی موثر هستند و تنها ارگانی که در کشور به ساماندهی کودکان خیابانی می‌پردازد، شهرداری‌ها هستند که آنها نیز چندان کارا نیستند. تعدادی ماشین های ویژه این کودکان را از خیابانها جمع آوری كرده و به سامان سراها می‌برد اما هیچ كاري برای توانمندسازی آنها نمی شود و فردا همانطور این کودکان دوباره به خیابانها سرازیر می‌شوند.»
حسینی مسائل اجتماعی مانند طلاق و نحوه جامعه پذیری کودکان را در به وجود آمدن کودکان کار و خیابان موثر دانست و افزود: «میان خانواده‌های کودکان خیابانی و سالم تفاوت معناداری در سطح تحصیلات، درآمد، شغل، پایگاهی اجتماعی و... وجود دارد.»
احمد مسجد جامعی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نيز در اين باره با تاکید بر لزوم ریشه یابی آسیب های اجتماعی فراتر از آنچه تاکنون انجام شده است اظهار كرد: «هنوز که هنوز است در پایتخت انبوهی از کودکان کار و خیابان وجود دارد که در این سرما برای به دست آوردن یک لقمه غذا مجبورند محموله هایی چند برابر جثه خود حمل کرده یا گلفروشی و تکدی‌گری کنند.»
اما سرما و گرما و سختي كار از يكسو كودكان را تهديد مي‌كند و از سوي ديگر خطراتي كه حين كار در كمين آنها نشسته است. این عضو شورای شهر تهران با بيان آسیب های بسیاری که کودکان کار و خیابان را تهدید می‌کند گفت: «در یکی از خبرها آمده كه کودکي كه شغلش واکسی است در منطقه هاشمی گم شده است. این یکی از مشکلاتی است که کودکان کار را تهدید می‌کند یا در بازدیدی که یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه شورا که از منطقه اطراف بازار تهران داشته با کودکانی روبه‌رو شده که شناسنامه ندارند. این کودکان به علت همین بی‌شناسنامه بودن حق ادامه تحصیل هم ندارند. این مشکلات در همه جای تهران وجود دارد. متاسفانه در نظام های شهری و برنامه ریزی و توسعه نوکودکان دیده نمی شوند.»
بازهم دختران فراري
دومین مقاله مطرح شده در این همایش فراتحلیل زمینه‌های فردی، خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی موثر در فرار دختران بود که «لیلا زائر» آن را ارائه کرد. بر اساس آنچه زائر گفت، آخرين آماري كه از دختران فراري ارائه شده، مربوط به سال 78 است كه این میزان نسبت به سال 65، 20 درصد افزایش داشته است. همچنین میانگین سنی دختران فراری از سال 78 که 17 سال بود در سال 79 به 14.7 سال کاهش یافته است. به گفته زائر، 18 درصد دختران فراری در روز نخست فرارشان مورد تجاوز جنسی قرار گرفته و 60 درصد آنها نیز در هفته اول مورد تجاوز قرار می‌گیرند. آنچه در اين مقاله ارائه شد نشان مي‌دهد كه از هم پاشیدگی خانواده، اعتیاد، مشکلات اقتصادی، ازدواج مجدد والدین و خشونت های جسمی و روانی از عمده دلایل فرار دختران است و روان پریشی، افسردگی و پرخاشگری از مشکلات عمده دختران فراری است. این پژوهشگر با بيان اینکه 67 درصد از دختران فراری از خانواده های خود می ترسند گفت: «34 درصد این دختران قبل از فرار با جنس مخالف خود رابطه داشته و 49درصد آنها برای بقای فرار پس از فرار دست به این کار می زنند.»
به پيشنهاد او «فراهم کردن بستر بازگشت این دختران به خانواده، برطرف کردن ضعف قانون در کودک آزاری و برطرف کردن خلأ قانون در رابطه با ازدواج های اجباری می تواند در کاهش آمار دختران فراری موثر باشد.»
دستفروش‌ها، يك آسيب ديگر
سومين مقاله ارائه شده از سوي ابوالقاسم اسدی نشان داد كه«سن دستفروشان مترو پیش از این 15 تا 50 سال بود كه از 50 سال اكنون به 35 سال رسیده است. همچنین بیشتر دستفروشان مترو اهل کردستان هستند.» او با يادآوري داشتن قلمرو خاص از سوي دستفروشان گفت: «این حس تملک حتی در دستفروشانی با سابقه کمتر از یک سال سابقه کار وجود دارد و آنها معتقدند این فضا از نسلی به نسلی دیگر در میان آنها به ارث می رسد و این قلمرو بعدها به فرزندانشان خواهد رسید که آنها احساس حق آب و گل دارند.» به گفته او بر اساس پژوهشی که انجام شده حتی ماموران مترو با دستفروشان قدیمی برخورد نمی‌کردند یا مغازه‌داران نیز تعامل خوبی با دستفروشان قدیمی داشتند و دستفروشان نیز تلاش می‌کردند اجناس مشابه مغازه های اطراف را به فروش نرسانند.
اسدی با يادآوري نوع مشتریان دستفروشان گفت: «برخی از این مشتریان دائمی و گروهی گذرا هستند. تعدادی از مشتریان دستفروشان دزد هستند و برخی از آن در پوشش ماموران از دستفروشان باج گیری می‌کنند. اين درحالي است كه گروهی از دستفروشان اقدام به فروش کالاهای غیر مجاز و یا جذب جوانان به خانه های فساد می کنند.»
73 درصد کودکان سابقه دار از مدرسه فراري بوده اند
«73 درصد کودکان سابقه دار از مدرسه فرار کرده‌اند و تعداد زیادی از آنها دچار مشکلات مالی هستند که باید تحت حمایت نهادهای مسئول قرار گیرند.» اينها را سید علی تهامی،مدیر کل فرهنگی، تربیتی سازمان زندان‌های کشور گفت. او با بيان اینکه یکی از گروه های کودکان کار و خیابانی، کودکانی هستند که مرتکب جرم شده‌اند و در کانون های اصلاح و تربیت نگهداری می شوند پرسيد: «آیا ما توانسته ایم این کودکان را دوباره به اجتماع بازگردانیم یا نگهداری آنها در کانون بیشتر جنبه تنبیهی داشته تا اصلاحی؟» او گفت: «بیشتر کودکان بزهکار در طول زمان به جای اصلاح سابقه جرمشان سنگین‌تر می شود و اگر در ابتدا به اتهام حمل مواد مخدر آمده‌اند در مرحله بعدی سرقت یا جرم های بزرگ‌تری نیز به کارنامه کاری شان افزوده می شود.»
...