گروه ادب وهنر روزنامه ی ابتکار- جايزه نوبل ادبيات سال 2012 به مو يان، نويسنده چيني اهدا شد که به ترکيب رئاليسم توهمي در افسانه‌هاي عاميانه، تاريخي و معاصر پرداخته است. به گزارش مهر به نقل از سايت نوبل، روز پنجشنبه کميته نوبل با انتخاب مو يان به تمام گمانه‌زني‌ها درباره برگزيده سال 2012 اين جايزه معتبر و جهاني پايان داد.امسال در حالي که همه از هاروکي موراکامي به عنوان شانس نخست اين جايزه ياد مي‌کردند، مو يان بر خلاف تمام حدس و گمان‌ها به نوبل ادبي 2012 دست يافت.مو يان متولد 17 فوريه 1955 به عنوان يکي از مشهورترين نويسندگان چيني شناخته مي‌شود. برخي از آثار وي به دليل اين که با ممنوعيت روبه‌رو شده اند، به صورت غيرقانوني تکثير شده و وارد بازار کتاب هنگ کنگ مي‌شوند. او با دو رمانش که بر مبناي آن فيلم «ذرت سرخ» ساخته شد و جايزه خرس طلايي جشنواره فيلم برلين را برايش به ارمغان آورد، در غرب شناخته شد. «مو يان» يعني حرف نزن! «مو يان» متولد شمال غرب گائومي در ايالت شانونگ در خانواده‌اي کشاورز است. او در دوره انقلاب فرهنگي دانش آموز بود و در کارخانه توليد روغن نيز کار مي‌کرد. وي از زماني که 20 سال داشت به ارتش آزادي مردمي پيوست و از سال 1981 زماني که سرباز بود، شروع به نوشتن کرد. سه سال بعد او موفق شد تا جايگاهي در دپارتمان ادبيات در آکادمي فرهنگ ارتش به دست بياورد.اين نويسنده که نام واقعي‌اش گوآن مويي است و «مو يان» به معني «سخن نگو» را به عنوان نام مستعار به کار مي‌برد، مي‌گويد اين نام را از زماني که نخستين رمانش را نوشت، انتخاب کرد.از آنجا که او به دليل رک گويي‌اش شناخته شده بود و اين مساله‌اي بود که در چين خيلي باب ميل ديگران نيست، اين نام را براي خود برگزيد تا به خودش يادآوري کند که خيلي حرف نزند.هرچند برخي آثار مو يان با ممنوعيت انتشار روبه‌رو شده‌اند، اما او گاه به دليل عدم اتحاد با ديگر نويسندگان و عدم محکوم کردن محدوديت‌هايي که در زمينه نشر وجود دارد و يا بازداشت نويسندگان ديگر، با انتقادهايي روبه‌رو بوده است.تفسير اجتماعي مضمون حاکم بر آثار اين نويسنده چيني است و او به شدت تحت تاثير نقدهاي سياسي لو ژون و نيز رئاليسم جادويي گابريل گارسيا مارکز قرار دارد. وي معمولا با خلق تصاوير گرافيکي خشن و پيچيده آثارش را شکل مي‌دهد و خواننده را به جهاني آشفته که هنوز درگير زيبايي و آميختگي جهان رنگارنگ قصه‌هاي اوست، درگير مي‌کند. بسياري از قصه‌هاي وي در استان زادگاهش مي‌گذرد. جديدترين رمان او با عنوان «زندگي و مرگ مرا از پاي در مي‌آورند» که سال 2008 منتشر شد، ظرف 43 روز خلق شد. او در اين کتاب 500 هزار شخصيت را به صورت دستنويس روي کاغذ سنتي چيني و با استفاده از دوات و قلم مو خلق کرده است. مو يان شماري از داستان‌هاي کوتاه دارد و رمان‌هاي متعددي نيز به زبان چيني نوشته است. نخستين رمان او با عنوان «باران در شب بهاري» سال 1981 منتشر شد. چندين رمان او به زبان انگليسي ترجمه شده و‌هاوارد گلدبلت استاد زبان‌هاي شرقي آسيا مترجم آثار اوست.«ذرت سرخ» که نخستين بار سال 1987 به زبان چيني و سال 1993 به زبان انگليسي ترجمه شد، «سرودهاي سير» که 1995 به انگليسي ترجمه شد و «جمهوري شراب: يک رمان» که سال 1992 به چيني و سال 2000 به انگليسي ترجمه شده از جمله آثار اوست. او چند جايزه ادبي از زادگاهش دريافت کرده و نامزد دريافت جايزه نوي اشتات در سال 1998 بود که جايزه‌اي ادبي است که از سوي دانشگاه اوکلاهما اهدا مي‌شود. وي سال 2007 نيز به عنوان نامزد جايزه من بوکر آسيا انتخاب شد، اما موفق نشد تا اين جايزه را به نام خود کند. همه‌ي چيني‌ها خوشحال نيستند! بردن جايزه‌ي نوبل ادبيات توسط «مو يان» واکنش‌هاي متفاوتي را از جانب چيني‌ها به دنبال داشته است.روز پنجشنبه که نام «مو يان» به عنوان نويسنده‌ي برنده‌ي نوبل ادبيات 2012 اعلام شد عکس‌العمل‌هاي متفاوتي را در چين به دنبال داشت.پيش‌تر، نويسنده‌ي چيني ديگري نيز نوبل ادبيات را از آن خود کرده بود، که به دليل مخالفت با سياست‌هاي دولت چين مجبور به ترک وطن شده بود. «ژائو زينگ جيان» که دوران تبعيد خود را در فرانسه مي‌گذراند، نويسنده‌اي است که به عنوان برنده‌ي نوبل معرفي شده بود.اما اين‌بار با معرفي يان از سوي آکادمي سوئدي جايزه‌ي نوبل، دولت چين دست از پا نمي‌شناسد و کسب اين افتخار را با صدايي بلند جشن مي‌گيرد. روز پنجشنبه پس از اعلام اين خبر مهم، خبرگزاري دولتي «شينهوا» تاپ ويژه‌ي وب‌سايتش را به برنده‌ي نوبل ادبيات 2012 اختصاص داد. مو يان همچنين در مايکروبلاگ «سينا ويبو»ي کشورش نيز مورد توجه ويژه‌اي قرار گرفت.به گزارش ايسنا،شبکه دولتي «سي.سي.تي‌وي» هم به طور خاص خبر برنده شدن اين رماننويس چيني را در پربيننده‌ترين ساعات روز پوشش داد. اين شبکه‌ي خبري از مو يان به عنوان «اولين نويسنده‌ي شهروند چين که جايزه‌ي نوبل ادبيات را به دست آورده»، ياد کرد.با اعلام خبر برنده شدن يان، چيني‌هاي بسياري نظرات شعف‌انگيز خود را در وب‌سايت‌هاي خبري منتشر و خرسندي خود را از کسب اين افتخار ابزار کردند.«تانگ شيااوبينگ»، استاد ادبيات تطبيقي دانشگاه ميشيگان، مو يان را يکي از بزرگ‌ترين و خلاق‌ترين نويسندگان امروز چين خواند و سبک او را با قلم «ويليام فاکنر» مقايسه کرد.«يان ليانکه»، يکي ديگر از رمان‌نويسان مهم چيني، درباره‌ي يان گفت: آثار او بي‌همتا هستند. از زمان انتشار «ذرت قرمز» او به مدت 30 سال مداوم قله‌ي خلاقيت را به نام خود کرده است. اين کار آسان نيست؛ خيلي از نويسندگان پستي‌ها و بلندي‌هايي را سپري کرده‌اند،اما او هميشه خود را در اوج حرفه‌ي نويسندگي نگه داشته است.«برندان اوکين»، مترجم آثار ادبي چيني، نيز اين جايزه را متعلق به ادبيات کشور چين دانست و گفت: نويسندگان چيني احساس مي‌کنند ادبيات‌شان در باقي کشورهاي جهان قابل درک نيست و اعطاي اين جايزه به مو يان به رشد اعتماد به نفس آنها کمک شاياني مي‌کند. اما همه‌ي چيني‌ها از کسب اين جايزه‌ي معتبر ادبي توسط هم‌وطنشان خوشحال نيستند. برخي از اعضاي حزب ليبرال پيش‌تر رماننويس 57ساله‌ي برنده‌ي نوبل را به نداشتن صلاحيت براي کسب مقام معاون مديريت «انجمن نويسندگان دولتي چين» متهم کرده و او را به خاطر کناره‌گيري از نمايشگاه کتاب فرانکفورت 2009 به دليل حضور نويسندگان تبعيدي کشورش مورد انتقاد شديد قرار داده‌اند.«ون يونچائو»، فعال رسانه‌يي هنگ‌کنگي، يکي از همين افراد است که درباره‌ي مو يان گفت: جايزه‌ي نوبل ادبيات نماد انسانيت و آزادي بيان است، اما متأسفانه ما چنين خصوصياتي را در مو يان نمي‌بينيم. در يک کلام، مو يان شايستگي اين افتخار بزرگ را ندارد.«آي وي‌وي»، هنرمند معترض چيني، درباره‌ي مو يان گفته است: مو دستاوردهاي ادبي قابل توجهي دارد، اما به عنوان يک فرد فرهيخته من او را شخص آگاهي نمي‌دانم. او به روشني خط مشي حزب را دنبال مي‌کند و در بسياري موارد براي استقلال شخصيت‌هاي فرهنگي احترامي قائل نيست.بسياري از منتقدان برنده‌ي نوبل 2012 معتقدند او تحت سلطه‌ي کامل دولت چين است و آن‌چه را به نگارش درمي‌آورد که به او ديکته شود.
انتخاب‌هاي نوبل هميشه عجيب است اسدالله امرايي که ترجمه آثار برخي از برندگان جوايز معتبر ادبي را در کارنامه دارد، درباره انتخاب يک نويسنده چيني کمتر معروف به اين عنوان گفت: نوبل هميشه همين است و بارها شده که نويسندگان بزرگ از آن محروم شده‌اند.اين مترجم آثار ادبي در گفت وگو با مهر، نظرش را درباره انتخاب امسال کميته نوبل ادبيات اينگونه بيان کرد: آثار «مو يان» (نويسنده چيني برنده جايزه امسال نوبل) به زبان‌هاي انگليسي، فرانسوي و سوئدي ترجمه شده، ولي در کشور ما نويسنده ناشناخته‌اي است و تا جايي که من اطلاع دارم، تقريباً هيچ اثري از او به فارسي ترجمه نشده است.وي افزود: البته در مجموع بازار ايران چندان به ادبيات شرق دور و آسياي جنوب شرقي اقبال نشان نداده و حتي آثاري که از نويسندگاني مطرحي مانند ايشي گورو به فارسي ترجمه شده، در سطح محدودي ارائه شده و معمولاً به چاپ‌هاي زياد نرسيده‌اند.مترجم کتاب‌هايي مانند «لائورا دياس» و «اينس» اضافه کرد: حتي ديگر نويسنده چيني «گائو شينگ جيان» (تبعه فرانسه) هم که سال 2000 جايزه نوبل را از آن خود کرد، براي ما چندان شناخته شده نيست با اين حال مي‌بينيم که آثار نويسنده‌اي مانند ارنست همينگوي بعد از حدود 40 سال از اعطاي نوبل به او، در ايران تجديد چاپ مي‌شوند و مخاطب دارند.امرايي در پاسخ به اين سوال که «آيا از اين انتخاب تعجب کرديد؟» با بيان اين نکته که «نوبل هميشه همين است» گفت: جايزه نوبل به نويسندگان در قيد حيات داده مي‌شود ولي بارها شده که نويسندگان بزرگي در قيد حيات بوده‌اند و نوبل به آنها روي خوشي نشان نداده است؛ از جمله آنها مي‌توان به لئو تولستوي، کارلوس فوئنتس و خورخه لوئيس بورخس اشاره کرد.وي که از آشنايي نسبي خود با «مو يان» از طريق مطالعه چند اثر داستاني او سخن مي‌گفت، در پاسخ به اين سئوال که «با توجه به اين شناخت نسبي، فکر مي‌کنيد چه چيزي در آثار اين نويسنده چيني توجه اعضاي کميته نوبل را به خود جلب کرده است؟» گفت: با اين يکي دو کتاب نمي‌توان درباره يک نويسنده قضاوت کرد اما در زمان اعلام نام او به عنوان برنده جايزه ادبي نوبل، از يک کتابش به نام «ترانه‌هاي پياز» سخن رفته، اما نمي‌توان نظر قطعي درباره انتخاب‌هاي کميته نوبل داد.اين مترجم اضافه کرد: به هر حال اعضاي کميته نوبل استدلال‌هاي خودشان را دارند و بايد منتظر بود و ديد اقبال خوانندگان ايراني به اين برنده چيني نوبل ادبيات چگونه است؟
+ نوشته شده در شنبه بیست و دوم مهر ۱۳۹۱ ساعت 11:50 توسط هاشم حسینی
|