پرسه های اندیشه

فرهیخته مرد عرصه ی ایران شناسی، ادب و توسعه ی ملی

پرویز رجبی آدینه روز

دل شکسته و با کارنامه ای درخشان از ایران رفت

یادش و راهش گرامی...ه. ح.

پرویز رَجَبی ، (۲۷ اردیبهشت ۱۳۱۸-۲۱ بهمن ۱۳۹۰)، تاریخ‌دان، مترجم و نویسنده و منتقد اجتماعی ایرانی

در بهار سال ۱۳۱۸ در روستای امامقلی، حدود ۴۰ کیلومتری قوچان، به دنیا آمد. کودکی را در زادگاه پدرش در روستای آق‌کند، بین میانه و زنجان سپری کرد و در همان جا به مدرسهٔ ابتدایی رفت.

چون پدرش از فعالان فرقه دمکرات بود بعد از سقوط حکومت پیشه‌وری پدرش به شوروی گریخت و او هم‌راه مادر به قوچان رفت و در حالی تحصیل در کلاس اول ابتدایی را ادامه داد که فارسی کمی می‌دانست و در مدرسهٔ قبلی‌اش تنها زبان ترکی آذربایجانی را تدریس کرده‌بودند. در مشهد دیپلم گرفت و به استخدام ادارهٔ فرهنگ قوچان (آموزش و پرورش کنونی درآمد و آموزگاری را پیشه کرد. در سال ۱۳۳۸ به تهران آمد و در بانک صادرات استخدام شد و تا ۱۳۴۲ در آن بانک کار می‌کرد.

در سال ۱۳۴۲ با کمک قاضی خیرخواهی در دادگستری قوچان به آلمان رفت برای ادامهٔ تحصیل. در سال ۱۳۴۹ وقتی از آلمان بازگشت دارای دو دختر به نام‌های کتایون و بیتا بود و از دانشگاه گوتینگن آلمان دکترا گرفته بود.^[۲] در بازگشت نخست به استخدام دانشگاه اصفهان درآمد و بعد توسط ساواک اخراج شد. پس از اخراج از وزارت علوم و آموزش عالی در سال ۱۳۵۳ سرانجام مرکز تحقیقات ایران‌شناسی را تأسیس کرد. بعد از انقلاب این مرکز تعطیل شد و اجازهٔ ورود به دانشگاه را نیز به وی ندادند. تأسیس مهد کودک و رانندگی یکی از سرویس‌های این مهد کودک به مدت ده سال تنها شغلی بود که داشت.

در ۱۳۶۷ مجدداً به آلمان رفتند و به مدت ۶ سال به تحقیق و تدریس در دانش‌گاه‌های دانشگاه ماربورگ و گوتینگن مشغول بود. در ۱۳۶۹ دیوان عدالت اداری رای به محکومیت دانشگاه در اخراج وی داد اما این رای توسط دانشگاه نادیده گرفت شد. سرانجام در ۱۳۷۳ به ایران بازگشت و ریاست بخش ایران‌شناسی دایرةالعمارف بزرگ اسلامی را به عهده گرفت.

۱۳۷۹ سالی بود که براثر سکته مغزی و فلج شدن نیمی از بدن خانه‌نشین شد اما هم‌چنان به کار تحقیق و ترجمه اشتغال دارد.

پرویز رجبی در پاییز و زمستان ۱۳۸۹ یک دوره سخت بیماری و شیمی‌درمانی را تحمل کرد و سرانجام، ساعت 22:30 دقیقه روز 21 بهن ماه 90 جهان را بدرود گفت.

تالیف [ویرایش]

• کریم خان زند و زمان او ، ۱۳۵۲، ۱۵۵۴، ۱۳۵۶، ۱۳۷۵
• معماری ایران در عصر پهلوی ، ۱۳۵۶
• جندق و ترود دو بندر فراموش شده کویر بزرگ نمک ، ۱۳۵۳، ۱۳۵۶، ۱۳۸۴
• جشن‌های ایرانی ، ۱۳۵۸، ۱۳۷۵ ، ۱۳۸۵
• تاریخ خط میخی فارسی باستان ، ۱۳۵۹
• مهر ایران، ۱۳۷۷
• تخت جمشید بارگاه تاریخ ، ۱۳۷۷
• ارج نامه شهریاری ، ۱۳۸۰
• ایران‌شناسی، فرازها و فرودها ، ۱۳۸۱
• هزاره‌های گمشده: اهورمزدا، زرتشت، اوستا، جلد ۱، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: هخامنشیان به روایت، جلد ۲، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: از خشیارشا تا فروپاشی هخامنشیان، جلد ۳، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: اشکانیان، جلد ۴ ، ۱۳۸۱ ، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: ساسانیان، جلد ۵ ، ۱۳۸۲ ، ۱۳۸۳
• ترازوی هزارکفه ، ۱۳۸۳
• شما در این خانه حقی ندارید ، ۱۳۸۳
• ایران، ۱۳۸۴
• سده‌های گمشده، مجلد ۱، از فتح ایران به دست اعراب تا بر آمدن صفاریان (۱۳۸۵)
• سده‌های گمشده، مجلد ۲، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان (۱۳۸۵)
• سده‌های گمشده، مجلد ۳، علویان، دیلمیان، آل زیار و آل بویه (۱۳۸۵)
• سده‌های گمشده، مجلد ۴، سلجوقیان (۱۳۸۷)
• فرمایش‌های شاهان، آماده چاپ در سال ۱۳۸۵
• سفرنامه اونور آب، ۱۳۸۴-۱۳۸۵
• خوشا شیراز...، زیر چاپ، ۱۳۸۵
• تاریخ جامع کاشان، برای بنیاد کاشان، آماده چاپ
• تاریخ ایران در دوره ایلامی، مادی و هخامنشی (کتاب درسی دانشگاه پیام نور)، ۱۳۸۴
• تاریخ ایران در دوره سلوکیان و اشکانیان (کتاب درسی دانشگاه پیم نور) ۱۳۸۴

ترجمه [ویرایش]

داستان [ویرایش]

• شهرما (مجموعه قصه)، ۱۳۵۲، ۱۳۸۴
• ماهی قرمز حوض همسایه (مجموعه قصه)، ۱۳۵۷
• دشنه و سیب گمشده (رمان)، ۱۳۷۹
• لاهوت (رمان)، ۱۳۸۴
• سیمرغ (رمان)، ۱۳۸۵